چرایی و رسالت اداره کل سازمانهای مردم نهاد سلامت
توسعه و توانمندسازی سازمانهای مردم نهاد درکشور به دلایل ذیل بسیار اهمیت دارد:
1. سمن ها به دلیل ارتباط گسترده با بدنه جامعه، قادر به ایجاد رابطه فیمابین دولتمردان و مردم هستند و لذا نقش مهمی در ایجاد عدالت اجتماعی و درنهایت توسعه پایدار ایفا میکنند.
2. سمن ها نقش موثری در آگاهی بخشی و افزایش سطح فرهنگی، اجتماعی و علمی جامعه دارند.
3. سمن ها به دلیل نقش حمایت از اقشار محروم، به نحوی مکمل خدمات مختلف حکومت به مردم هستند.
4. سمن ها به دلیل نظارت بر عملکرد دولتها ناشی از مطالبه گری مردم از مسئولین، در اصلاح سیاستهای اشتباه و کاهش تخلفات و رانت خواریها و .... موثرند.
5. سازمانهای مردم نهاد توانمند می توانند وظایف غیرحاکمیتی دولت را برعهده گیرند و به دلیل ماهیت داوطلبانهایی که دارند، موجب کاهش هزینه ها و ارتقای کمی و کیفی خدمات ارائه شده می شوند.
6. در بحرانهای مختلف، درصورت قوی بودن سازمانهای مردم نهاد و ارتباط خوب آنها با حکومت و به دلیل نفوذ مردمی شان، مقابله با بحرانها آسانتر و عواقب بحران کمتر میشود.
اهمیت موضوع در اسناد بالادستی
1. آیین نامه اجرایی تاسیس و فعالیت سازمانهای غیردولتی به شماره 27862/ت 31281 ه مورخ 08/05/1384 مصوب هیئت محترم دولت در جلسه مورخ 29/03/1384 بنا به پیشنهاد شماره 6176/م/77 مورخ 08/05/1383 وزارت اطلاعات و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
2. آیین نامه تشکلهای مردم نهاد به شماره 67735/ت 51305/ه مورخ 06/06/1395 مصوب هیئت محترم دولت در جلسات مورخ 02/12/1394 ، 11/01/1395 و 27/05/1395 بنا به پیشنهاد شماره 104220 مورخ 25/08/1393 وزارت کشور و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
3. تاکید ریاست محترم جمهوری در برنامه دولت دوازدهم (اردیبهشت 96) بر نقش سازمانهای مردم نهاد بخصوص تقویت سمن های فعال در زمینه آسیبها و مشکلات اجتماعی، به ویژه تشکلهای مردمی در سطح محلهها، مدارس، دانشگاهها، محیطهای کار و سایر اجتماعهای محلی
اهم برنامه های اداره کل سازمانهای مردم نهاد سلامت
1) آموزش و توانمندسازی سمن های حوزه تحت پوشش دانشگاه/ دانشکده علوم پزشکی ازطریق برگزاری کارگاههای آموزشی
2) پشتیبانی دانشگاه/ دانشکده علوم پزشکی از سمن ها در راستای اهداف کلی سلامت ابلاغ شده توسط وزیر محترم بهداشت
3) نظارت و ارزیابی سمن های حوزه تحت پوشش دانشگاه/ دانشکده علوم پزشکی
4) گسترش فعالیت سمن های ملی به استانها یا ایجاد سمن جدید استانی/شهرستانی
5) ایجاد سرای سمن های سلامت در حوزه تحت پوشش دانشگاه/دانشکده های علوم پزشکی جهت ارتقای سلامت مناطق محروم (نظیر پروژه سرای سمن های سلامت مکران)
6) شبکهسازی سمنهای فعال در موضوع مشابه (نظیر شبکه ایدز، شبکه اعتیاد و ....)
چالشهای پیشروی اداره کل/اداره سازمانهای مردم نهاد سلامت
- مغفول ماندن جایگاه وزارت بهداشت و دانشگاه/ دانشکده های تابعه آن به عنوان ناظر تخصصی سمن ها
-
- عدم همکاری سایر نهادها و دستگاهها با معاونت اجتماعی
-
- نو بودن مفاهیم حیطه کاری سازمانهای مردم نهاد برای کارشناسان مربوطه
-
- عدم تکمیل یا کفایت ساختار اداره سازمانهای مردم نهاد در برخی از دانشگاه/ دانشکده ها
-
- عدم وجود راهکاری ساده و مناسب جهت واگذاری پروژه به سمن های توانمند
چالشهای پیشروی سازمانهای مردم نهاد سلامت
- عدم آگاهی برخی سمن ها از قوانین و مقررات حاکم بر آنها و نیز نقش و جایگاه خود در جامعه
-
- ناتوانی بسیاری از سمن ها در جذب منابع مالی جهت اجرای اهداف
-
- عدم اهتمام سمن ها در تدوین برنامه استراتژیک
-
- عدم توجه کافی سمن ها به بحث آموزش و پیشگیری
-
- عدم توجه غالب سمن های ملی به لزوم توسعه فعالیت در سایر استانها به ویژه مناطق محروم
-
- ناآگاهی اقشار مردم نسبت به نقش و جایگاه سمن ها
-
- فقدان سمنهای موردنیاز در بسیاری از استانهای کشور
انتظارات اداره کل سازمانهای مردم نهاد سلامت از ساختار متناظر در دانشگاه/دانشکدههای علوم پزشکی
الف) اهتمام در اجرای برنامه عملیاتی ابلاغی :
به ویژه ایجاد سرای سمنهای سلامتدر حوزه تحت پوشش دانشگاه/دانشکدههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایرانشهر، ایلام، بهبهان، بیرجند، جیرفت، دزفول، زابل، زاهدان، سمنان، کردستان، گلستان، هرمزگان، یاسوج
ب) آماده سازی شرایط حضور و نقش آفرینی سمن ها :
1. تکمیل سریع بانک اطلاعاتی سمن ها.
2. کمک به تشکیل جلسات آموزشی و توجیهی برای اقشار مختلف جامعه (دانشجویان، دانش آموزان، معلمان، کارمندان، روحانیون، بازنشستگان و ...) درخصوص اهمیت بی بدیل سمن ها به عنوان مهمترین جلوه نقش آفرینی منسجم و برنامه محور مردم در ارتقای سلامت جامعه به کمک سمن های موفق و ثبت نام افراد مایل به همکاری داوطلبانه با سمن ها درحین جلسات.
3. تشکیل نشستهایی با حضورسمن ها و مدیران، کادرپزشکی، دانشجویان و اساتید گروه پزشکی به منظورترغیب جامعه پزشکی به مشارکت درتاسیس، مدیریت و یا فعالیت سمن ها وثبت نام افراد داوطلب همکاری با سمن ها
4. اختصاص بخشی از کنداکتور سمینارها وکنگره های مختلف متخصصین پزشکی به ارائه گزارش فعالیت و تجارب سمن های مرتبط
5. برگزاری نشست های دوره ای با حضور متخصصین و سمن های دارای موضوعات کاری مشترک (مانند انجمن ام اس و نورولوژیستها)
6. اختصاص بخشی از وبسایت و نیز نشریات دانشگاه به معرفی سمن ها
7. کمک به حضور سمن ها در صدا و سیمای منطقه تحت پوشش دانشگاه
8. گنجاندن موضوع سمن ها در کتب درسی دوره متوسطه مدارس و در واحدهای عمومی دانشگاههای علوم پزشکی
9. لزوم کسب امتیاز همکاری با سمن ها جهت ارتقای اعضای محترم هیئت علمی و نیز به عنوان شرط قبولی در دوره های تحصیلات تکمیلی دانشجویان گروه پزشکی
10. تهیه فیلم داستانی و مستند و ... درمورد فعالیت سمنهای موثر و موفق
11. تجلیل و تکریم اعضای سمن های موفق و نیز اساتید، دانشجویان و کادر دانشگاهی فعال در سمن ها
12. اختصاص غرفه رایگان به سمن ها درجشنوارهها، کنگره ها و ... .جهت آشنایی حاضرین با فعالیت سمن ها
13. حضور اعضای کانونهای دانشجویی در سمن ها
ج) ارتقای کمی سمن های تحت پوشش دانشگاه :
1- احصای نیازهای خاص محدوده تحت پوشش دانشگاه و تشکیل سمن های مرتبط مثلا انجمن مقابله با بیماری سل در دانشگاه زابل
2- اولویت بخشی به تشکیل سمن های فعال درعرصه آموزش خودمراقبتی و پیشگیری و نیز سمن های مرتبط با آسیبهای اجتماعی
3- لحاظ نمودن سمن های فعال درعرضه ورزش، محیطزیست، بانوان و جوانان در فهرست سمن های تحت پوشش دانشگاه
4- تاسیس شعب استانی و شهرستانی سمن های ملی ضروری مانند انجمن های دیابت، ام اس، اتیسم، سکته مغزی و... در محدوده همه دانشگاههای علوم پزشکی
د) ارتقای کیفی سمن ها :
1) ورود مدیران و متخصصین مختلف جامعه پزشکی به هیئت امنا و هیئت مدیره سمن ها درکنار حضور افراد معتمد و خیر، اعضای بنگاههای اقتصادی منطقه، متخصصین فناوری اطلاعات ومدیریت و نیز بیمار یا خانواده وی جهت اعتلای سطح مدیریتی و افزایش تاثیرگذاری سمن ها
2) برگزاری کارگاههای توانمندسازی سمن ها با سرفصلهایی نظیر برنامه ریزی استراتژیک، مدیریت پروژه، مدیریت منابع مالی و تنظیم دفاتر مالیاتی، نحوه برقراری ارتباط با ذینفعان و ...
3) برگزاری جلسات آموزش تخصصی پزشکی متناسب با موضوع فعالیت سمن ها
4) بازدید سمن ها از تجارب سمن های موفق و کسب تجارب جدید
5) برگزاری جلسات هم اندیشی سمن های تحت پوشش دانشگاه جهت تبادل تجارب
6) برقراری ارتباط سمن های استانی و شهرستانی با سمن های ملی
7) ایجاد ارتباط سمن های ملی و استانی با سمن های معتبر بین المللی
8) ایجاد شبکه سمن های همسو
ه) حمایت لجستیک دانشگاه از سمن ها :
1. تهیه سرای سمن های سلامت برای تجمیع سمن های فاقد محل استقرار به ویژه سمن های تازه تاسیس با اولویت سمن های فعال در عرصه آموزش و پیشگیری
2. به اشتراک گذاشتن امکانات دانشگاه ازجمله تجهیزات پژوهشی، اتاق جلسات، سالن همایش، مهمانسرا، امکانات ترابری و ... با سمن ها
3. کمک مالی به چاپ کتب و نشریات و تهیه دیگر محصولات فرهنگی سمن ها نظیر فیلم و مستند و ...
4. کمک مالی به برگزاری همایشهای تخصصی سمن ها
5. برگزاری کارگاههای آموزشی برای سمن ها وجامعه تحت پوشش آنها درراستای توانمندسازی سمن ها و آگاهسازی جامعه
6. حمایت از حضوراساتید، کادرپزشکی و دانشجویان گروه پزشکی بهعنوان حضور مدیریتی و یا حمایتی در سمن ها
7. کمک به برقراری ارتباط سمن ها با دیگر دستگاههای دولتی نظیر برگزاری جلساتی با حضور مدیران دانشگاهی، هیئت مدیره سمن ها و مدیران دیگر دستگاههای دولتی مانند فرمانداری، شهرداری، اداره مالیات و ...
8. کمک مالی مستقیم به سمن ها از محل درصدی از ردیف خارج از شمول (دراختیار رئیس دانشگاه)
9. برگزاری جلسات مشترک خیرین و سمن ها جهت تشویق حضور خیرین در هیئت مدیره سمن ها
10. اختصاص بخشی از سود قراردادهای دانشگاه با شرکتهای خصوصی به سمن های مرتبط با محصول یا خدمات شرکت (شرکتهای بزرگ تجهیزات پزشکی یا دارویی موظف شوند بخشی از سود خود را به سمن های ملی فعال درحوزه مرتبط با آنها اختصاص دهند)
11. دانشگاه محصولات تولیدی سمن ها را ازطریق ترک تشریفات خریداری نماید.
12. درصورت بروز مشکل در تاسیس و یا فعالیت سمن، معاونت اجتماعی دانشگاه موضوع را بررسی و درصورت لزوم، جهت حل مشکل درفرمانداری، استانداری و ... مستقیما و درصورت عدم موفقیت، با واسطه معاونت اجتماعی وزارت وارد عمل شود.
و) تعامل هدفمند :
1- برگزاری جلسات فصلی هیئت رئیسه دانشگاه با سمن ها با هدف اطلاع از چگونگی فعالیت سمن ها، مشکلات فراروی آنها و مشکلات جامعه تحتپ وشش سمن ها جهت لحاظ نمودن آنها در سیاستگذاری هدفمند دانشگاه
2- بازدید دورهای مسئولین دانشگاه و به ویژه رئیس دانشگاه از سمن ها
3- جلسات ماهانه معاون و یا قائم مقام اجتماعی دانشگاه با سمن ها
4- جلسات شش ماهه هیئت رئیسه دانشگاه، مسئولین استانی یا شهرستانی و سمن ها با هدف برقراری تعامل بین بخشی
5- حضور سمن ها در کمیته ها یا شوراهای تصمیم گیری معاونتهای مختلف دانشگاه
6- استفاده متقابل از بانک اطلاعاتی دانشگاه وسمن ها بارعایت اصول مربوط به اطلاعات محرمانه
7- شناخت کامل سایر معاونتهای دانشگاه و شرح وظایف آنها جهت فراهم سازی بستر مشارکت مردمی در اجرای برنامه ها
ز) برنامه اقدام مشترک :
1) برگزاری جلسات مشترک معاونین مختلف دانشگاه با سمن ها و تبیین برنامه ها و تکالیف کشوری و منطقه ای و برنامه ریزی جهت استفاده از ظرفیت نیروی انسانی داوطلب سمن ها و بودجه دانشگاه جهت پیشبرد برنامه های سلامت در قالب پروژه مشترک
2) استفاده از ارتباط مردمی سمن ها درآگاهی از بازخوردهای اقدامات انجام شده در حوزه سلامت
3) همکاری دانشگاه و سمن ها در ایجاد CBO های توانمند به عنوان عامل مهم در اثربخشی اقدامات سلامت بهویژه در مناطق محروم روستایی و حاشیه شهرها
4) استفاده از ظرفیت سمن ها درجهت آگاهی بخشی و مطالبه گری مردم به عنوان عامل فشار بر دولتمردان درتصویب قوانین و مقررات موردنیاز بخش سلامت و یا اصلاح قوانین درصورت نیاز و همچنین الزام سایر دستگاههای دولتی به تهیه و اجرای پیوست سلامت در تمامی پروژههای آنها
5) برگزاری پروژه مشترک تحقیقاتی توسط دانشگاه و سمن ها
6) انجام پایاننامه های دانشجویی با استفاده از ظرفیت سمن ها
7) لحاظ نمودن جایگاه و نقش سمن ها در تمامی برنامه های کشوری و سندهای ملی بهداشتی و درمانی
8) واگذاری امورغیرحاکمیتی به سمن های توانمند
انتظارات وزارت بهداشت از سمن های سلامت در سال ۱۳۹۷
۱) تدوین آیین نامه ستاد بحران سمن های سلامت هماهنگ با آیین نامه وزارت کشور و تجربیات موجود و ارائه گزارش خدمات انجام شده در زلزله سرپل ذهاب
۲) گسترش فعالیت سمن ها در سراسر کشور با اولویت شهرستانهای استان تهران، مناطق محروم در حاشیه شهرها و محدوده تحت پوشش دانشگاه/دانشکده های علوم پزشکی ایرانشهر، زابل، زاهدان، جیرفت، بیرجند، بهبهان، سمنان، یاسوج، دزفول، کردستان، ایلام، گلستان، هرمزگان
۳) ایجاد سیستم نظارتی توسط خود سمن ها مبتنی بر اصول علمی موردنیاز در اداره سمن ها ازجمله:
- تدوین چشم انداز، ماموریت و ارزشهای حاکم بر سمن
-
- داشتن برنامه ریزی راهبردی
-
- ارتقای هیئت مدیره
-
- اعمال سیستم ارزیابی
-
- ایجاد سازوکارتامین منابع مالی
-
۴) پیشبرد پروژه مشترک سرای سمن های سلامت مکران به عنوان الگوی فعالیت سمن ها درمناطق محروم
- نحوه شکل گیری واجرا
-
- وضعیت فعلی
-
- گزارش اقدامات انجام شده و برنامه های آتی سمن ها در پروژه مشترک
-
- ایجاد هماهنگی لازم قبل از افتتاح رسمی پروژه توسط وزیر محترم بهداشت