تعريف سازمانهاي مردم نهاد

تعاریف سازمان مردم نهاد NGO

تعريف سازمان مردم نهاد از ديدگاه قوانين و مقررات كشور
تعريف سازمان مردم نهاد از ديدگاه سازمانهاي بين المللي
تعریف سازمان مردم نهاد از دیدگاه نظریه پردازان و مراکزعلمی دانشگاهی

تعريف سازمان مردم نهاد از ديدگاه قوانين و مقررات كشور

*تعریف سازمان مردم نهاد در "آئین‌نامه اجرایی تأسیس و فعالیت سازمانهای غیردولتی" (تصویب نامه شماره27862/ت31281هـ 8/5/84 هیأت وزیران):
«سازمان غیردولتی به تشكلهایی اطلاق می‌شود كه توسط گروهی از اشخاص حقیقی یا حقوقی غیرحكومتی به صورت داوطلبانه با رعایت مقررات مربوطه تأسیس شده و دارای اهداف غیرانتفاعی و غیرسیاسی می باشد. موضوع فعالیت سازمان مشتمل
بریکی ازموارد علمی ، فرهنگی ، اجتماعی ، ورزشی ، هنری ، نیکوکاری وامورخیریه ، بشردوستانه ، امورزنان ، آسیب دیدگان اجتماعی ، حمایتی ، بهداشت و درمان ، توانبخشی ، محیط زیست ، عمران وآبادانی و نظایرآن ، یا مجموعه ای ازآنها می باشد.

*تعریف سازمان مردم نهاد در "آئین نامه اصلاحی ثبت موسسات غیرتجاری مصوب سال 1337 وزارت دادگستری" :
مقصود از تشكیلات و موسسات غیر تجارتی در ماده 584 قانون تجارت ، كلیه تشكیلات و موسساتی است كه برای مقاصد غیر تجارتی از قبیل امور علمی یاادبی یا امور خیریه و امثال آن تشكیل می شود ، اعم از آن كه موسسین و تشكیل دهندگان قصد انتفاع داشته یا نداشته باشند . تشكیلات و موسسات مزبور می توانند عناوینی از قبیل انجمن ، كانون یا بنگاه و امثال آن اختیار نمایند، ولی اتخاذ عناوینی كه اختصاص به تشكیلات دولتی و كشوری دارد از طرف موسسات مزبور ممكن نخواهد بود تشكیلات مذكور به دو قسمت می شوند :
الف - موسساتی كه مقصود از تشكیل آن ، جلب منافع و تقسیم آن بین اعضاء خود نباشد .
ب - موسساتی كه مقصود از تشكیل آن ، ممكن است جلب منافع مادی و تقسیم منافع مزبور بین اعضاء خود یا غیر باشد . مانند كانونهای فنی و حقوقی و غیره .
*تعریف سازمان مردم نهاد از سوی "شورای عالی اداری" ( مصوبه شماره 455/14 مورخ 17/12/78) :
تشكلهای غیردولتی ، تشكیلات و موسسات مردمی هستند كه بصورت داوطلبانه وبرای مقاصد غیرسیاسی و غیرانتفاعی ، درچهارچوب بند الف ماده 2 آئین نامه اصلاحی ثبت موسسات غیرتجاری مصوب سال 1337 با ملاحظات ذیل ایجاد می شوند:
- عدم مشارکت در فعالیتهای تجاری و صنفی انتفاعی بمنظورتقسیم منافع آن بین اعضا.
- عدم فعالیت سیاسی به نام شخصیت حقوقی انجمن .
*تعریف سازمان مردم نهاد در ” آئین نامه اجرایی موضوع تبصره (۳) ماده (۱۳۹) اصلاحی قانون مالیاتهای مستقیم “
موسسات خیریه و عام المنفعه ؛ موسساتی هستند که رسماً تحت عنوان موسسه خیریه و عام المنفعه به ثبت رسیده و غیرانتفاعی بودن آن نیز در اساسنامه تصریح شده باشد . اساسنامه اینگونه موسسات می بایست صریحاً‌ حاکی از این باشد که موسسین یا صاحبان سرمایه ، حق هیچ گونه برداشت و یا تخصیص از محل کمکها و هدایای دریافتی نقدی و غیرنقدی را ندارند و بعد از انحلال موسسه ، دارایی آنها به سازمان بهزیستی کشور یا یکی از موسسات دولتی و یا موسسات خیریه و عام المنفعه دیگر واگذار گردد . نظارت بردرآمد و هزینه موسسات خیریه و عام المنفعه با "سازمان امور مالیاتی کشور" است .

*تعریف سازمان مردم نهاد از سوی سازمان ملی جوانان :
سازمان های مردم نهاد جوانان به سازمانهایی گفته می شود كه برای انجام فعالیت و ارائه خدمات داوطلبانه در عرصه های تربیتی جوانان ، با مشاركت جوانان و بر اساس مدیریت جوانان ، با استناد به ماده 112 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و در اجرای "مصوبه شماره 27862ت/ 31281 هـ مورخ 8/5/84 هیات وزیران" فعالیت می نماید .

*تعریف ارائه شده در "دستور العمل نظارت بر موسسات و مراکز غیر دولتی و خیر یه" سازمان بهزیستی کشور (موضوع ماده 26 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب سال 1380 )
موسسات غیردولتی و خیریه مشمول بند 13 ماده 26 ؛ به موسساتی (جمعیت، انجمن، كانون، تشكل و گروه،خانه و جامعه و....) اطلاق می گردد كه با هدف غیر دولتی، غیرسیاسی، غیر انتفاعی و عام المنفعه ، با مشاركت و مساعدت افراد خیر جهت ارائه خدمات بهزیستی ، براساس ضوابط و مقررات سازمان تشكیل می گردد و پس از موافقت كمیسیون عالی یا استانی و دریافت شماره ثبتی از اداره ثبت و اخذ پروانه تاسیس ، شروع به كار می نمایند.

*تعریف سازمان مردم نهاد از سوی "شورای عالی انقلاب فرهنگی" (موضوع مصوبه مورخ 27/6/75 ، درزمینه موسسات و انجمنهای فرهنگی )
مراکز ، موسسات ، کانونها و انجمنهای فرهنگی ، تشکیلاتی است که با اهداف و مقاصد فرهنگی هنری اعم از انتفاعی یا غیر انتفاعی ( برطبق ماده 584 قانون تجارت و آئین نامه اصلاحی ثبت تشکیلات و موسسات غیر تجاری مصوب 1337 ) برای فعالیت در یک یا چند قلمرو فرهنگی ، هنری و سینمائی ، مطبوعاتی با سرمایه ایرانی تشکیل می شوند و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز تاسیس ، نظارت بر فعالیتها و انحلال آنها را صادر می کند.

تعريف سازمان مردم نهاد از ديدگاه سازمانهاي بين المللي

در سطح بین المللی از واژه NGO برای نخستین بار در قطعنامه شورای اجتماعی و اقتصادی سازمان ملل(UNESCR )در فوریه 1950 این گونه استفاده شد: هر نوع سازمان بین المللی كه
با موافقت دولتی ایجاد نشده باشد سازمان غیر دولتی محسوب می شود. از آن پس واژه NGO برای انواع متعدد سازمانهایی كه در درون مرزهای هر كشور فعالیت می كنند به كار گرفته شد(سازمان ملل،1992).

تعاریف ارائه شده از سوی نهادهای بین المللی :

1. تعاریف سازمان مردم نهاد در نهادهای سازمان ملل متحد

1.1. اداره اطلاعات عمومی سازمان ملل : به هر سازمان غیردولتی و داوطلبانه ای اطلاق می شود كه در سطح محلی، ملی یا بین المللی فعالیت دارد و افرادی با علائق مشترك، آن را اداره می كنند. خدمات انساندوستانه، توجه دادن مردم به اعمال دولت، نظارت بر سیاست های اتخاذ شده از سوی دولت و تشویق به مشاركت سیاسی در امور خارجه، در شمار فعالیت های این سازمان قرار می گیرد. سازمان هایی از این دست، با تحلیل و كارشناسی امور، نقشی مشابه ساز و كارهایی هشدار دهنده را بازی می كنند.
1.2. شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل : هر سازمانی كه بر اساس نهادهای دولتی یا موافقتنامه های بین دولت ها شكل نگرفته باشد، غیردولتی محسوب می شود.
2. تعاریف بانك جهانی : بانك جهانی به دلیل نوع رابطه گسترده خود با سازمان های غیر دولتی، از تعاریف مختلف و متنوعی برای قرار دادن سازمانهای غیر دولتی در حیطه اختیارات خویش استفاده می برد كه از آن میان می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

الف: سازمانی است متشكل از افراد خاصی كه پایبندی برخی اصول اساسی اجتماعی، فعالیت های خویش را بر پایه توسعه بخشیدن به جوامعی كه در آنها زندگی می كنند، قرار می دهند.
ب: سازمان یا گروهی از مردم كه مستقل از هر گونه كنترل خارجی فعالیت نموده و اهداف آنان در راستای ایجاد تغییرات مورد نظر در یك جامعه، فضا یا موقعیت خاص است.
ج: سازمانی است با ساختار غیرانتفاعی كه ماهیتی داوطلبانه، خدماتی یا توسعه محور دارد و در راستای اهداف اعضا حركت می كند یا به دنبال منافع سایرین است. سازمانهای عام المنفعه در شمار این سازمان ها قرار دارند.
د: نوعی سازمان توسعه اجتماعی محسوب می شود كه به منظور تقویت مردم شكل گرفته است.
ه: سازمانی مستقل، دموكراتیك و نامنسجم است كه در آن تلاش در جهت تقویت جنبه های اقتصادی یا اجتماعی گروه های حاشیه ای صورت می پذیرد.
و: سازمانی كه به احزاب سیاسی وابستگی نداشته و غالباً درگیر فعالیت هایی برای كمك، توسعه و بهداشت و سلامت جامعه است.
ز: سازمانی متعهد به علل ریشه ای مشكلات و مسائل، كه تلاش دارد كیفیت زندگی افراد فقیر، مستضعف و حاشیه ای را در مناطق شهری و روستایی ارتقا بخشد.
ح: سازمان هایی كه برای جامعه و از سوی آن تشكیل یافته و دولت در آنها دخالتی ندارد یا میزان دخالت آن بسیار اندك است. این سازمان ها، هم می توانند حالت خیریه ای داشته باشند و هم می توانند در فعالیت های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی داخل گردند.
ط: سازمانی كه در درون خود حالت منعطف و دموكراتیك داشته و تلاش می نماید تا بدون قصد منفعت طلبی برای خویش، به مردم خدمت كند.

3. تعریف شورای اروپا :
سازمانهای غیر دولتی، جمعیت ها، جنبش ها یا گروه هایی هستند كه مستقل از دولت بدون قصد منفعت طلبی و در جهت دفاع از منافع خاصی؛ همچون مسائل شغلی، اجتماعی، فرهنگی، تجاری، سیاسی، علمی، انسان دوستانه، مذهبی و .. تشكیل گردیده اند.
4. تعریف اتحادیه اروپا :

سازمان های غیردولتی برای سود شخصی تشكیل نشده اند. اگرچه ممكن است كارمندان حقوق بگیر داشته باشند و در فعالیت های سودآور شركت نمایند، اما سود یا مازاد حاصله را بین اعضا و مدیران پخش نمی كنند.
سازمان های غیر دولتی داوطلبانه هستند. یعنی اینكه آنها به صورت داوطلبانه تشكیل یافته اند و معمولاً عنصر مشاركت داوطلبانه در سازمان وجود دارد.
سازمان های غیر دولتی از سازمان های غیر رسمی و یا گروه های جمعی كه بر اساس نیاز فوری تشكیل می شوند، متمایز هستند زیرا كه تا حدودی رسمی وسازمان دهی شده می باشند. معمولاً سازمانهای غیر دولتی دارای مقررات سازمانی بوده و تعریف رسمی از اهداف، شیوه های عمل و حوزه كار خویش دارند.آنها در مقابل اعضا و كسانی كه به آنها كمك مالی می كنند، پاسخگو هستند. سازمان های غیر دولتی مستقل هستند، به ویژه از دولت و دیگر مقامات اجتماعی و احزاب سیاسی یا سازمان های بازرگانی. سازمان های غیر دولتی در راستای اهداف و ارزش های مربوط به منافع خود خدمت نمی كنند. بلكه اهداف آنها خدمت در حوزه وسیع تر اجتماعی است و در امور بهبود وضعیت مردم، به نفع گروه های مشخصی از مردم و یا همه اجتماع فعالیت می كنند.آنها به دنبال منافع حرفه ای یا تجاری اعضای خود نیستند.

تعریف سازمان های غیر دولتی و ویژگی های آن :

در اسناد سایر موسسه های ملل متحد نیز تعریف های مشابهی عرضه شده است كه سه ویژگی عمده در تمامی تعریف ها مشاهده می شود:
1. غیردولتی بودن: بدین معنی كه تاسیس آنها بر اساس تصمیم دولتی و در چارچوب بودجه عمومی انجام نگیرد بلكه اشخاص حقیقی یا حقوقی خصوصی، موسس آنها باشند و سازمان، جزئی از تشكیلات بدنه عمومی دولت دانسته نشود.
2. غیرانتفاعی بودن: بدین معنی كه دست یافتن به درآمد و سود، هدف اصلی و غایی سازمان تلقی نشود، هر چند كه این ویژگی، سازمان غیردولتی را از دست یابی به درآمد برای اداره امور خود باز نمی دارد.
3. تمایل به استقلال و خودمختاری: بدین معنی كه سازمان غیردولتی سعی می كند برای تحقق اهداف خود در چارچوب قانون محلی كشور متبوع، تا حد ممكن از درجه استقلال بالایی برخوردار باشد و زیر نفوذ صاحبان قدرت و یا گرایش های مختلف قرار نگیرد.
منشور ملل متحد :
منشور سازمان ملل متحد در ماده 71 به شورای اجتماعی و اقتصادی اجازه می دهد تا ترتیبات مناسبی را برای مشاوره و همكاری با سازمان های غیردولتی كه فعالیت آنها در حوزه صلاحیت این شورا قرار دارد، طراحی كند.
شورای اجتماعی- اقتصادی ملل متحد در بررسی خود در این زمینه رهنمودهایی كلی ارائه داد و سه گروه از سازمان های غیر دولتی را پیش بینی كرد:

گروهA : سازمان هایی كه حوزه در سطح گسترده ای در ارتباط با حوزه های صلاحت شورای اجتماعی- اقتصادی است و به عبارتی فعالیت آنها مرتبط با مسائل نظام های اقتصادی و اجتماعی كشورهاست.
گروهB: سازمان هایی كه حوزه فعالیت آنها در سطح محدود و خاص مرتبط با حوزه های در صلاحیت شورا است و فعالیت این سازمان ها حجم اندكی از فعالیت های زیر پوشش را دربرمی گیرد.
گروهc: سازمان هایی كه با افكار عمومی مردم در ارتباطند و فعالیت اطلاع رسانی دارند. بنا به نظر این شورا، سازمان های غیردولتی از هر سه گروه می توانند اشخاص با صلاحیتی را به عنوان ناظر به نشست های عمومی شورای اجتماعی- اقتصادی ملل متحد بفرستند.

نگرش یونسکو :

یونسكو در یك نگاه كلی، سازمان های غیردولتی را نمایندگان جامعه مدنی می داند و افزایش فعالیت آنها را موجب بارورتر شدن جامعه مدنی برای حركت در مسیر دموكراسی می داند.
همكاری دو جانبه یونسكو با سازمان های غیر دولتی، منافع و آثار مثبت متقابلی را برای دو طرف به ارمغان
می آورد. با این همكاری، یونسكو از مشاوره فنی و اطلاعات این سازمان ها بهره مند می شود و آنها نیز ضمن استفاده از اسناد و اطلاعات یونسكو، مجرایی برای معرفی برنامه های خود در سطح بین المللی می یابند.
از نظر یونسكو، این سازمان ها در اصل بر اساس یك توافق غیر دولتی میان چند شخصیت حقیقی و یا حقوقی تاسیس می شوند و از لحاظ نظام اداری كشور متبوع و از لحاظ بودجه و تشكیلات، بخشی از دستگاه دولتی به شمار نمی آیند. از سوی دیگر، این سازمان ها باید ماهیت غیر انتفاعی داشته باشند، هر چند كه چنین ماهیتی آنها را از دست یابی به درآمدهای محدود برای اداره تشكیلات باز نمی دارد.
یونسكو در یك تقسیم بندی كلی برای همكاری خود با سازمان های غیر دولتی بر اساس اولویت، سه نوع سازمان غیر دولتی را از یكدیگر متمایز می سازد:
1. سازمان های غیر دولتی بین المللی كه شامل سازمان هایی است كه اعضای بدنه تصمیم گیر و اجرایی آن جنبه بین المللی و چند ملیتی داشته است.
2. بنیادها و نهادهای مشابه كه كاركرد بین المللی داشته باشند، یعنی فعالیت آنها به مرزهای ملی كشور متبوع، محدود نشود.
3. سازمان های غیر دولتی ملی و یا محلی.
با عنایت به این كه ترغیب همكاری های بین المللی به منظور رسیدن به صلح جهانی از اولویت های اصلی یونسكو است، این سازمان همكاری مستقیم با سازمان های غیر دولتی با ماهیت بین المللی و یا حداقل كاركرد بین المللی را در اولویت قرار می دهد و همكاری با سازمان های غیر دولتی ملی را عمدتاً از راه كمیسیون های ملی كشورهای عضو و یا دفترهای خارج از مقر یونسكو توصیه می كند، هر چند كه در مواردی همكاری مستقیم با سازمان های یاد شده، مجاز می باشد.

تعريف سازمان مردم نهاد از ديدگاه نظريه پردازان و مراكز دانشگاهي

دکتر محمد رضا سعیدی : سازمانهای غیردولتی، گروهها و نهادهای بسیاری را در بر می گیرند كه مستقل از حكومت عمل می كنند و در درجه نخست، همكاری و انسان محوری را بر اهداف تجاری
ترجیح می دهند.

در كشورهای صنعتی این قبیل سازمانها به عنوان كارگزاران خصوصی از توسعه بین المللی پشتیبانی كرده، گروههای بومی سازمان یافته در سطوح ملی- منطقه ای و همچنین گروههای عضویتی در روستاها را پوشش می دهند. افزون برآن و در مقام عمل، سازمانهای غیر دولتی، به نوعی، انجمنهای مذهبی و خیریه ای محسوب می شوند كه اهرم و پشتوانه خصوصی به شمار می آیند و آن را به حركت درمی آورند، غذا و خدمات تنظیم خانواده ارائه و سازمانهای محلی را تقویت می كنند. چنانچه بخواهیم دایره فعالیت سازمانهای غیردولتی را وسیع تر در نظر گیریم، تعاونیهای محلی مستقل، انجمنهای محلی، تشكلهای زنان و انجمنهای دامداری و نیز گروههای شهروندی كه عملكردشان بر ساخت قدرت سیاسی اثر گذار است، در حوزه شمول سازمانهای غیردولتی قرار می گیرند.
با چنین چشم اندازی از حوزه عمل سازمانهای غیردولتی، به برخی از تعاریف موجود در خصوص این سازمانهای اشاره می كنیم تا بینایی برای ارائه تحلیلهای جامع تر در زمینه شناسایی ابعاد مختلف عملكرد این قبیل سازمانها پی افكنده باشیم.
الف) سازمان غیردولتی به هر نوع سازمانی گفته می شود كه دولت در تشكیل و كنترل آن دخالتی ندارد. از نظر دولت، هر سازمانی كه در دیوان سالاری(بوروكراسی) گسترده دولتی سهمی ندارد، سازمان غیر دولتی تلقی می شود.
ب) گروهی از افراد كه داوطلبانه و با هدف غیرانتفاعی گرد هم می آیند و در سطح محلی، ملی یا بین المللی فعالیت می كنند(سازمان ملل متحد، 1992).

ج)در كارگاه آموزشی سازمانهای غیر دولتی كه به سال 188 در شهر بانكوك تایلند برگزار شد، این تعاریف ارائه شد:

1. سازمان غیر انتفاعی، داوطلبانه، خدمتگرا و توسعه مدار كه در جهت منافع اعضا- به عنوان یك سازمان خودجوش- یا سایر افراد جامعه- به عنوان یك سازمان كارگزار- عمل می كند.
2. سازمانی كه از افراد خصوصی معتقد به اصول اجتماعی معین و با هدف تامین توسعه اجتماع حوزه فعالیتش تشكیل شده است.
3. سازمان توسعه اجتماعی كه در جهت كمك به توانمندسازی مردم تلاش می كند.
4. سازمان یا گروهی از افراد كه مستقل از هر گونه كنترل بیرونی و به منظور نیل به اهداف و مقاصد ویژه تلاش می كنند و ادای این وظایف به تغییر مطلوب در اجتماع، ناحیه یا وضعیت معین منجر
می شود.
5. سازمانی مستقل، انتخابی، غیرفرقه ای و مردمی كه برای توانمندسازی گروههایی كه از نظر اقتصادی یا اجتماعی در حاشیه قرار گرفته اند، تلاش میكند.
6. سازمانی كه وابستگی به احزاب سیاسی نداشته برای رسیدن به توسعه و رفاه اجتماعی تلاش می كند.
7. سازمانی كه متعهد است در جهت رفع مشكلات بنیادی و بهبود كیفیت زندگی، با تاكید بر مسائل فقرا، محرومان و حاشیه نشینان مناطق شهری و روستایی بكوشد.
8. سازمانی كه به وسیله اجتماع و برای اجتماع بدون دخالت- یا با دخالت اندك- دولت تاسیس شده و نه تنها در امور خیریه، بلكه در زمینه های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی نیز فعالیت می كند.
9. سازمانی كه از نظر تشكیلات اجرایی انعطاف پذیر و دموكراتیك است و سعی می كند به صورت غیر انتفاعی به مردم خدمت كند.

ویژگیهای سازمانهای غیردولتی

از مجموع بررسیهای صورت گرفته در زمینه سازمانهای غیر دولتی و نیز شناسایی و تمیز سازمانهای مختلفی كه با چنین هدف و فلسفه ای فعالیت می كنن، می توان به ویژگیهای زیر بیشتر تاكید كرد:
1. غیرانتفاعی بودن: این سازمانها با انگیزه سودجویی شكل نگرفته اند و در پی كسب سود برای اشخاص یا دسته های خاص نیستند. هر چند سازمانهای غیر دولتی می توانند در فعالیتهای بازرگانی مشاركت كرده، تولید سود و سرمایه كنند. ولی سود و سرمایه آنها باید صرفاً برای اجرای ماموریت سازمان به مصرف رسد یا در سازمان سرمایه گذاری شود.
2. نداشتن وابستگی به دولت: سازمانهای غیردولتی را مردم تاسیس می كنند و عموماً دولتها در ایجاد و مدیریت آنها نقش چندانی ندارند؛ از قبیل انجمنها، مجامع، گروههای حرفه ای، سازمانهای خیریه و مذهبی. به دیگر سخن، این سازمانها در ساختار دیوان سالاری دولتی جایی ندارند. با وجود غیر دولتی بودن این سازمانها، برخی دولتها با هدف گسترش مشاركتهای مردمی در تاسیس و مدیریت این سازمانها دخالت می كنند.
3. داوطلبان: خصلت عمده سازمانهای غیردولتی آن است كه مردم به صورت داوطلبانه آنها را تشكیل داده اند. با آنكه این سازمانها باید تابع قوانین و مقررات موجود باشند، اما هیچ تشكیلات دولتی نباید در شرایط عادی دستور ایجاد، اداره و انحلال آنها را صادر كند و هرچند این سازمانها به استخدام كارمند اقدام می كنند، به مشاركت داوطلبانه بسیاری از افراد علاقه مند، برای خدمت در هیئت مدیره و كمكهای دیگر متكی هستند.
4. برخورداری از شخصیت حقوقی : برای گسترش فعالیت سازمانهای غیردولتی، قوانینی وضع می شود كه بر اساس آن این سازمانها به ثبت می رسند و از شخصیت حقوقی مستقل برخوردار می شوند. این امر موجب جلب اعتماد مردم به آنها می شود و از این طریق می توانند با سازمانهای دولتی قرارداد امضا و از تسهیلات مختلفی نظیر وام بانكی استفاده كنند.
5. مدیریت دموكراتیك و مشاركتی : محققان معتقدند كه در این سازمانها فرایند دموكراتیك یا مردم سالاری اهمیت بالایی دارد؛ زیرا این روند، مشاركت مستمر افراد داوطلب را تضمین می كند(ریچارد،1376). ماهیت مردمی سازمانهای غیردولتی اقتضا می كند كه فرایند اداره آنها از پایین به بالا و مشاركتی باشد. بر همین اساس نیز مدیران آنها از سوی اعضا انتخاب و در صورت نارضایتی از عملكردشان بركنار می شوند. این ویژگی سبب می شود كه اعضا همواره بر عملكرد مدیران نظارت داشته و مدیران پاسخگوی عملكردشان در برابر اعضا باشند و به این ترتیب نیز سازمان از پویایی بیشتر برخوردار شود. بنابر این، هر چه سازمانها به سوی نخبه گرایی حركت كنند از ماهیت دموكراتیك بودن به دور خواهند شد.
6. خودگردانی : سازمانهای غیردولتی، از نظر مالی خودگردان هستند. هرچند آنها از دولت، افراد خیر، سازمانهای بین المللی و... كمكهایی دریافت می كنند، این كمكها نباید به گونه ای باشد كه وابستگی شان را به منابع كمك دهنده فراهم كند و آنها را از اهداف و تعهدات اجتماعی شان دور سازد.
7. غیرسیاسی بودن : این سازمانها تعهد اجتماعی دارند. هدف اساسی آنها خدمت به اجتماع، فقرا، گروههای آسیب پذیر، رفع تبعیضهای جنسی، نژادی، مشكلات محیطی و... است. ساز و كارهای تاسیس سازمانهای غیر دولتی نیز با سازمانهای سیاسی(احزاب) متفاوت است و معمولاً آنها در زمان تاسیس تعهداتی مبنی بر وارد نشدن به حوزه های سیاسی می سپارند.
8. معافیت مالیاتی : همان طور که سازمانهای غیردولتی بصورت غیرانتفاعی اداره می شوند و با هدف خدمت رسانی به اقشار آسیب پذیر و توسعه اجتماعی فعالیت می کنند ،از پرداخت مالیات معاف هستند.

1. تعریف دایان اتو: یك سازمان غیردولتی، شخصیتی غیرانتفاعی است كه اعضای آن، شهروند یا مجموعه ای ازشهروندان یك یا چند كشور است كه نوع فعالیت آن به منظور پاسخ گویی به احتیاجات افراد جامعه و یا جوامعی كه سازمان مذكور با آن همكاری می نماید، تعیین می شود.
2. تعریف سالامون لستر و هلموت آنهی ار: سازمان غیردولتی، تشكلی مستقل، منعطف ،دموكراتیك و غیرانتفاعی است كه فعالیت های خود را در جهت كمك به تقویت بنیه های اقتصادی و اجتماعی گره های حاشیه ای، حل معضلات عامه و گاه رفع مسائل قشری خاص متمركز نموده است.
3. تعریف جك پلانو و ری التون: سازمان غیردولتی، سازمانی است با سازو كاری برای فراهم ساختن زمینه همكاری میان گروه های ملی درباره مسائل بین المللی به ویژه در زمینه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، انسان دوستانه و تكنیكی.
4. تعریف ارائه شده از سوی گروه مطالعاتی دانشگاه جانز هاپكینز : دانشگاه جانز هاپكینز با مطالعه 40 كشور طبقه بندی و تعاریف زیر را در رابطه با سازمان های غیر دولتی ارائه كرده است:

الف- بر حسب درآمد: سازمان هایی كه هزینه های آنها عمدتاً از طرف كمك ها و مساعدت های مردمی تامین می شود.
ب- بر حسب عرضه توان كاری: كار در این سازمان ها غیر اجباری و بدون چشم داشت مادی است.
ج- بر حسب خروجی: این سازمان ها اغلب خیریه و عام المنفعه هستند و كالاهایی از نوع عمومی تولید می كنند.
د- بر حسب توزیع سود: سازمان هایی كه سود خالص آنها میان متولیان سازمان توزیع نمی شود و در حیطه تشكل های غیردولتی شناخته می شوند.
ه- سازمان یافتگی: تشكل می بایست تا حدودی نهادینه شده و تثبیت یافته باشد. تجمع های موقت و خلق الساعه كه هیچ ساختار واقعی و هویت سازمانی ندارند، واجد تعریف نیستند.
و- خصوصی بودن: از حیث سازمانی از دولت جدا هستند.
ز- خودگردانی و استقلال: بتوانند بر فعالیت های خودشان تسلط و نظارت داشته باشند.
ح- توزیع غیرانتفاعی: حاصل به موسسین یا مدیران تعلق نگیرد و در جهت اهداف سازمان به كار گرفته شود.
ط- داوطلبانه بودن: شركت در فعالیت های این تشكل ها به صورت داوطلبانه بوده ونظام عضوپذیری آنها آزاد است.

منابع :

کتاب "راهنمای سازمانهای غیردولتی" تالیف دکتر محمود رضا گلشن پژوه ؛ انتشارات موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران .
كتاب مجموعه مقالات نقش و جایگاه سازمانهای غیردولتی در عرصه فعالیت های ملی و بین المللی . انتشارات دفتر مطالعات و تحقیقات سیاسی وزارت کشور و وزارت امور خارجه . مقاله یونسکو و سازمانهای غیردولتی تالیف دکتر مجید بزرگمهری.
کتاب "راهنمای سازمانهای غیردولتی" تالیف دکتر محمود رضا گلشن پژوه ؛ انتشارات موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران .
كتاب درآمدی بر مشاركت مردمی و سازمانهای غیردولتی، تالیف دکتر محمدرضا سعیدی ، انتشارات سمت .
كتاب درآمدی بر مشاركت مردمی و سازمانهای غیردولتی، دکتر محمدرضا سعیدی ، انتشارات سمت .
وب سايت مرجع سازمانهاي مردم نهاد http://ngosiran.ir/