شعار میدهیم پیشگیری بهتر از درمان است، پس کتاب بخوانیم. کتاب خواندن پیشگیری است. پیشگیری از خشونت؛ چرا که خواندن شعر و داستان روح جامعه را تلطیف میکند. شاید کتابخوانی یکی از بهترین راههای پیشگیری از خشونت باشد. کودکان و نوجوانان امروز که در معرض انواع و اقسام خشونتهای فرهنگی قرار دارند، به شدت نیازمند کتاب هستند؛ ادبیاتی که بتواند آنها را با لطافت، انسانیت و دوستی آشنا کند اما متاسفانه به دلایل مختلف که یکی از آنها بیتوجهی خانوادهها به امر کتابخوانی و مهمتر از آن، بیتوجهی دولت و نظام آموزش و پرورش است، کمتر کودکی را می بینیم که به کتاب علاقهمند باشد.
به کتابخوانی کودکان بیتوجهیم
کتاب خواندن علاوه بر ایجاد تخیل و آشنایی عمیق با زبان و فرهنگ، دارای نکات مثبت فراوانی است که با بیتوجهی به کتابخوانی کودکان از آن غافل ماندهایم. کودک امروز که به شدت تحت تاثیر برنامههای تلویزیونی و بازیهای کامپیوتری است، برای حفظ سلامت روان خود نیاز مبرمی به کتاب دارد.
متاسفانه آنچه در بازار نشر ما وجود دارد، بیشتر آثار ترجمه است که چندان با فرهنگ ما مطابقت ندارد و البته آثار خوب ترجمه شده هم بسیار اندک هستند و عمده آثار موجود در بازار نشر کودک، کتابهای زردی است که مطالعه آنها چندان نمیتواند تاثیر مثبتی روی کودک بگذارد.
ادبیات کودک بهجهت حساس بودن آن، نیازمند یک برنامهریزی درست، توسط متخصصان این حوزه است. بیتوجهی به کتابخوانی کودکان، ضربهای است که به نسل بعد وارد میکنیم. همانطور که اشاره شد، کتابخوانی یکی از راههای پیشگیری از انواع خشونتهاست که باید از دوران کودکی در فرد شکل بگیرد. نخستین جشنواره «ادبیات سلامت»، در این حوزه گام مثبتی برداشته است و هنرمندان میتوانند تا پایان مهر در سه زمینه «داستان کوتاه، نمایشنامه و فیلمنامه کوتاه» آثار خود را برای این جشنواره ارسال کنند.
رسانهها مردم را با کتاب آشتی دهند
فرهاد حسنزاده (نویسنده کودک و نوجوان) درباره نقش کتاب و کتابخوانی در سلامت روان جامعه در گفتوگو با «قانون» میگوید: شعر و داستان روح جامعه را تلطیف کرده است. انسانها را لطیف، با عاطفه و مهربان میکند. در جامعه ما مردم با کتاب قهرند و کتاب را از ضروریات زندگی نمیدانند. وظیفه رسانهها و شبکههای مجازی است که در راستای آشتی مردم با کتاب قدم بردارند.
او معتقد است: دولت هم باید هزینه کند تا جامعه دچار تنش، از همگسیختگی و خشونت نشود.
نامزد جایزه «هانس کریستین اندرسون» درخصوص آثار ادبی کودک و نوجوان در حوزه سلامت مطرح میکند: متاسفانه در کشور ما به این موضوع در ادبیات کودک و نوجوان کمتر پرداخته شده است و آثار قابل بحث در این حوزه بیشتر ترجمهاند که با فرهنگ ایرانی ما مطابقت ندارند ولی کشورهای دیگر در این زمینه کارهای حایز اهمیتی انجام دادهاند.
حسنزاده آثار نوشته شده در این حوزه را به سه گروه تقسیم کرده و ادامه میدهد: آثاری که پیام آنها در اثر حل شده و بهراحتی قابل تشخیص نیست و در ناخودآگاه کودک جای میگیرد و در ذهن نهادینه میشود. آثاری که پیام مشهودتر و مشخصتر است و گروه سوم آثاری که به اصطلاح به آن مهدکودکی میگوییم که مستقیم بهصورت موزون مسالهای را مطرح میکنیم.
ضعف در سیاستگذاریهای فرهنگی
فرهاد حسنزاده مجموعه «من + جی جور+ شمپالو» را در حوزه سلامت روان برای کودکان منتشر کرده و درخصوص محتوای این مجموعه میگوید: این مجموعه درخصوص توانمندسازی کودک است و مهارت در زمینه مراقبت از خود را مد نظر قرار داده است.
نامزد جایزه جهانی «آسترید لیندگرن» یکی از علل ضعف تالیف در حوزه سلامت را سیاستگذاریهای فرهنگی نادرست دانسته و بیان می کند: برای نخستین بار جشنوارهای که با موضوع و محوریت سلامت جسم و روان در کشور برگزار میشود ذهن نویسنده و هنرمند را به سمت چنین موضوعاتی سوق میدهد و نتایج مطلوبی بهدنبال خواهد داشت.
نویسنده کتاب «بند رختی که برای خودش دل داشت» از اعتبار ادبیات کودک و نوجوان ایران در دنیا گفته و اظهار میکند: ادبیات کودک ما در دنیا از ادبیات بزرگسال بیشتر مطرح شده و ترجمههای بسیار و جوایز متعددی را به خود اختصاص داده است.
غالب آثار حسنزاده با موضوع سلامت روان است. رمان «زیبا صدایم کن» ازجمله آثار مطرح او در این حوزه است.
«زیبا صدایم کن» تقدیر شده در کنگره بینالمللی (IBBY) رمان خاصی است که به سلامت روان میپردازد. این رمان برای مخاطب نوجوان نوشته شده و ماجرای دختری نوجوان است که به علت داشتن پدری با اختلال روحی در آسایشگاه نگهداری میشود. کل ماجرای رمان در روز تولد دختر اتفاق میافتد که شک و انتظار دختر و اختلالات روحی پدر مورد بررسی قرار میگیرد.